BİLARDONUN TARİHÇESİ
Günümüz bilardosunun ilk örnekleri 16.yy`da saraylarda görülmüştür. Önceleri tahta zemin ve tahtadan yapılmış bantlarla oynanan bilardo gerek malzeme gerekse kurallar açısından değişimlere uğrayarak bugünkü konumuna gelmiştir.
Bilardo topları fil dişli malzemeden imal edilmiş ancak 19.yy sonlarında sentetik toplar kullanılmaya başlamıştır. Lastik bant ve kösele ucun icadı ıstakaların günümüzdeki şekli alması sürekli değişen kurallar sonucu 20.yy başlarında bir yarışma sporu olarak ortaya çıkmıştır.
İlk önce delikli masalarla daha sonra üç topla Fransa`da oynanmaya başlanmıştır. Delikli bilardo (poll) Avrupa kökenli olmasına karşı Amerika`da daha yaygındır. Bu sebeple de Amerikan bilardosu olarak tanınmaktadır. Snoker ise ingilizler tarafından oynandığı için ingiliz bilardosu olarak tanınmaktadır.
GENEL KURALLAR
1. Müsabakalar artistik hariç tüm branşlarda, bant atışıyla başlar. Topu kısa banta yakın bırakan oyuncu, oyuna başlama veya rakibini başlatma hakkına sahip olur. Bant atışını kazanan oyuncu, top seçme hakkına da sahip olacaktır.
2. Tüm branşlarda aşağıda belirtilen kurallar faul olarak kabul edilip, oynama hakkı rakip oyuncuya geçecektir. Faullü vuruş sonrasında sayı olsa bile geçersiz sayılacaktır.
a) Toplardan herhangi biri hareket halindeyken yapılan vuruş geçersizdir.
b) Oyuncunun toplardan herhangi birine elinin, kolunun veya kıyafetinin (kazak, gömlek, kravat, v.s.) temas etmesi, ya da tebeşir düşürerek toplara temas ettirmesi fauldur. Oynama hakki rakibe geçecektir.
c) Toplardan herhangi biri masa dışına çıkar veya kupesteye temas ederek masa içine düşerse fauldur. Oynama hakkı rakibe geçer. Sayı alınmışsa geçersizdir.Çıkan top ıstaka topu dışında bir topsa orta noktaya yerleştirilir. Eğer ıstaka topu masa dışına çıkmışsa açılış bölgesinin ortasına yerleştirilir. Ender görülebilecek bir durum olan üç topun birden çıkması halindeyse açılış yapılmaz, kırmızı top açılıştaki yerine, rakip oyuncunun topu orta noktaya, ıstaka topu ise açılış bölgesinin ortasına yerleştirilir.
d) Yanlış topla oynandığında sayı geçersizdir. Oynama hakkı rakip oyuncuya geçer.
e) Atış yapılacak topun diğer toplardan birine yapışması halinde, yapışan top görülerek oynanamaz. Böyle bir durumda yapışan topun fazla hareket etmemesi koşuluyla pike veya brikol atılabilir.
3. Bant atışı ile birlikte toplara hakemden başkası dokunamaz.
4. Oyun süresince normal mola süresi 3 dakikadır. Bu mola hakkı maçın ortalarında hakem tarafından oyunculara iletilir. Taraflardan sadece birinin isteği ile bu yasal mola hakkının kullanılması zorunludur. Bunun haricinde bir sebeple mola isteği, hakemin insiyatifine bağlıdır. Hakem oyunu fazla geciktirmeden bitirmek zorundadır.
5. Rakip oyuncu vuruş yapmak üzere iken, konsantrasyonunu bozabilecek gürültüler (tebeşir sürmek, ıstaka ucu zımparalamak v.s.) yapılmamalıdır.
6. Rakibin oyunu oturarak izlenmelidir.
7. Müsabakalarda her oyuncu kendi tebeşiri ile oynamalı ve sıra kendisinde değilken tebeşirini masada bırakmamalıdır.
8. Müsabaka boyunca mecbur kalınmadıkça rakiplerin birbirleri ile konuşmaması gerekir. Sorunlar ya da istekler sadece hakem aracılığı ile çözülmelidir.
9. Tertip komitesince belirlenecek kıyafet zorunluluğuna uymak gerekmektedir.
3 BANT KURALLARI
1 Bant atışı ile oyuna başlanması tamamen genel kurallarda açıklandığı gibidir
2 Vuruş topunun diğer iki topa da çarpmadan evvel mutlaka en az 3 banta çarpmış olması gereklidir. Daha fazla banTa temas da geçerli iken , 3 banta temas sağlanamadı ise sayı geçersiz olur ve oynama hakkı rakibe geçer.
3 TOPLARIN YAPIŞMASI :
Sadece vuruş topunun diğer toplara yapışması önemlidir. Topların yapışması ve dışarı çıkmaları konusunda kuralları aktarırken Vuruş topuna 1 , rakibin topuna 2 , kırmızı topa da 3 numara vererek açıklamalar yapılmıştır. Sıra kendisinde olan sporcunun topu diğer toplardan birine yapıştığında ; sporcunun 3 seçeneği vardır.
a Hiç top görmeden banttan atış yapabilir. ( Brikol )
b Yapışmayan diğer toptan oynayabilir.
c Topların açılmasını isteyebilir. Topların açılması istendiğinde :
- 1 ve 2 yapışmış ise ; 1 açış ( ASO ) pozisyonundaki orta noktaya , 2 ise masanın orta noktasına konur. Bu konumda 3. top 1. topun konacağı yerde ise , 1. top kırmızı topun konduğu noktaya konacaktır. Eğer 3. top tam masanın ortasındaki noktayı işgal ediyorsa , 2. top kırmızı topun yerine konacaktır.
- 1 ve 3 yapışmış ise ; 1 açılış pozisyonundaki orta noktaya , 3 ise kırmızı topun durduğu noktaya konur. Bu noktalar 2 . top tarafından işgal edilmiş ise ; 2 . top , 1. topun yerinde ise 1 kırmızının yerine , kırmızı masanın ortasına konur. 2. top kırmızının konacağı yerde ise 3. top masanın ortasına konur.
- 1. top 2 ve 3. topa da yapışmış ise ; 1 aso da ki yerine , 2 masanın ortasına, 3 kırmızının yerine konacaktır.
4 TOPLARIN DIŞARI ÇIKMASI :
Öncelikle topların dışarı çıkması konumuna açıklık getirilmelidir. Bant üzerinde sıçrayan ve dışarı çıkmayarak masada kalan toplar için küpeşteye ( ahşap kısım ) temas olması dışarı çıkan top işlemi yapılmasına yol açar. Ahşap sesi gelmediğinde yani küpeşteye temas olmadığında ise dışarı çıkmamış kabul edilecektir. Küpeşteye temas eden ama dışarı çıkmadan masada kalan toplar diğer topların konumunu bozarsa hakem inisiyatifi ile bu toplar çarpışmadan önceki durdukları yerlere konur.Bu hakem kararına itiraz söz konusu değildir.Eğer bir topu tam merkezi ile konması gereken noktaya yerleştiremiyorsak yeri işgal edilmiş top olarak değerlendirilecektir.Bu kuralları daha kolay anlayabilmek ve öğrenebilmek için öncelikle temel mantığı kavramak gerekir. Topların yapışması hallerinde de , dışarı çıkmaları hallerinde de uygulamada önemli olan kavramlar şunlardır ;
a Vuruş sonucu masadan çıkmayan yada yapışmayan topun yeri değiştirilemez.
b Zorunlu haller dışında , devam edecek olan sporcunun topu masanın orta noktasına konmayacaktır. Bir topu kural gereği koymamız gereken yerde başka bir top varsa ; önce a şıkkında belirtilen kavram önemsenecektir. Bu sebeple bazı hallerde masanın ortasındaki noktadan vuruş başlayabilecektir.
- Vuruş yapıldığında sadece 1 dışarı çıkmıştır. 1. top masanın tam ortasına konur. Eğer bu noktada 2 varsa 1. topu kırmızının duracağı yere koyarız. Eğer , bu noktada da 3 . top varsa 1. topu as odaki orta noktaya koyacağız.
- Vuruş yapıldığında sadece 2. top dışarı çıkmışsa ; bu top rakip sporcunun topu olduğu için bu sporcunun oyuna ortadan başlamaması için aso pozisyonundaki orta noktaya konur. Eğer , bu noktada 1. top varsa 2 numaralı topu kırmızının durması gereken noktaya koyarız. Eğer bu noktada da 3. top varsa 2 . top mecburen masanın tam ortasındaki noktaya konur.
- Sadece 3. topun çıkması halinde ; bu top kırmızının açılıştaki noktasına konur. Eğer bu nokta dolu ise ortaya , bu noktada dolu ise açılış noktalarının ortasına konacaktır.
- 1 ve 2 dışarı çıkmışsa ; 2 oyuna devam edecek sporcunun topu olarak açış noktalarının ortasına , 1. top ise masanın tam orta noktasına konur. 3. top 2 nin konacağı yerde ise 2. topu kırmızının duracağı noktaya koyarız 3. top eğer 1. topun konacağı yerde ise 1. topu kırmızının konması gereken noktaya koymalıyız.
- 1 ve 3 dışarı çıkmışsa ; 1 masanın tam ortasına 3 ise kırmızının açılıştaki yerine konur. Eğer 2 . top masanın tam ortasında ise 1. topu açış noktalarının ortasına , kırmızıyı ise yerine koyarız. Eğer 2. top kırmızının yerini işgal ediyorsa , kırmızı ortaya 1. top ise açış noktalarının ortasına konacaktır.
- 2 ve 3 dışarı çıkarsa ; 2. top oyuna başlayacağı için açış noktalarının ortasına , 3. top ise kırmızının yerine konacaktır. Eğer , 1. top açış noktalarının ortasında ise 2. topu kırmızının açılıştaki yerine , 3. topu ise ise masanın tam ortasına yerleştiririz. Eğer 1. top 3. topun yerinde ise , kırmızı topu gene masanın tam orta noktasına , 2 yi ise açış noktalarının ortasına koyacağız.
- Vuruş yapıldığında 1 , 2 ve 3 numaralı topların hepsi dışarı çıkmıştır. Bu durumda , 2. top açış noktalarının ortasına , 1. top masanın tam orta noktasına , 3. top ise kırmızı topun açılış pozisyonundaki yerine konacaktır.
GENEL ANLATIM VE TERİMLER
Sizlere sistem anlatımlarına girmeden önce, kullanılan bazı terimler ve genel kullanımı hakkında bilgi vermek istiyorum. Sistemleri bütün masalarda uygulayabilirsiniz ama dikkat etmeniz gereken konu bazen masa farklarından dolayı sisteme göre puanlarda bazı eksik yada fazla çıkıslar olabilir. Bunu önlemenin yolu, örneğin masa 5 puan fazla yada eksik veriyorsa bunu sisteme ekleyerek yada çıkararak bunun önüne geçebiliriz. Örnegin masamız 5 puan eksi veriyor bunu formule uygularsak atış puanı = çıkış - varış iken 5 puanlik eksilmeyide katarsak formül atıs = çıkış - (varıs+5) olur.
Örnek ve sistemlerin anlatımında atışların hepsi brikol olarak yapılmıstır. Bunun nedeni ise toplu diamond dedigimiz sistemin daha farklı olmasındandır. Sistem puanları degismez ama, falso kayıpları devreye girdigi ve hesaplamanın brikol atıslarında oldugu gibi kendi topumuzdan degil vurus yapacagımız topdan hesaplanması , Toplu Diamondun baslıbasına ayrı bir konu olarak ele alınmasını gerektirmektedir. Ama yinede merak edenler için bir örnekle kısaca anlatmaya çalıstım.
Devam edersek,öncelilkle sistemler falsolu ve falsosuz olmak üzere iki bölümde ele alınmıstır. Sistemlerin ortak bazı özellikleri vardır.
Bunlar; 1.Matematiksel islem ile hesaplama yapılır, 2.Atıslar bant görüşüne yapılır, 3.Düşüşler bant önüne olur, 4.Uzatmalı vurus ile atış yapılır, 5. Ve en önemlisi falsolu sistem atıslarında diamond falsosu kullanılır.
Bilardo da ve sistemlerde kullanılan bazı terimlerin açıklamalarını yapalım;
Çıkış Topu: Çıkış (atış) yaptığımız kendi topumuzu belirtir,
Atış Topu: Kendi topumuzun ilk temas ettigi topu belirtir,
Varış Topu: En son sayı yapacagımız topu belirtir,
Falso: Kendi (çikis topu) topumuza yön vermemizi saglar,
Plase: İstedigimiz topu istedimiz bölgeye yollamaya denir,
Karot: Rakibe zor pozisyon bırakmaya denir,
Sota: Kolay pozisyona denir,
Seri: Bir sayı arkasından baska bir sayı hazırlamaya denir,
Çıkış Puanı: Sisteme göre ilk çıkış yapacagımız puanı gösterir,
Atış Puanı (noktası): Sisteme göre ilk atıs yapacagimiz bantı ve puanı gösterir,
Varış Puanı: Sisteme göre atıştan sonra varacağımız (düşüş) puanını gösterir,
Brikol: Çıkış topunun ilk önce banta temas etmesidir.
Diamond Falsosu: Topumuzu dikey ve yatay olarak esit parçalara böldügümüzde (a dikey ekseni) ve (b yatay ekseni), b yatay eksenden eksen sola yada saga dogru 1/3 oranında ki falso bizim diamond falsosu dedigimiz falsodur. Her sistem figürünün üzerinde diamond falsosunu gorebilrisiniz.
Uzatmalı Vuruş: Oyun içerisinde ve sistemlerin uygulanmasında kullandıgımız bu vurus sekli; açıklamaya çalışırsak, vuruş topumuza istakamızın teması sırasında istakanın hareketinin bir müddet daha devam ettirilmesi ile olur.
Kısa Vuruş: Bu vuruş şekli, uzatmalı vurusun tam tersine vurus anında istakanın hareketi daha kısa olur.
Masse Vurusu: Bu vurusta istakanın pozisyonu masaya yaklaşık olarak 45º lik bir açı yapar.
Pike: Pike vurusunda ise istakanın pozizyonu hemen hemen masaya 90º lik bir açı yapar
Peki sistemleri uygulamak için gereken puanları nasıl bulacağız. Bunuda anlatmaya çalışırsam, çıkış puanını bulurken istakamızın banta temas ettigi, temas etmedigi durumlarda ise hayali bir çizgi çizersek banta temas ettigi nokta bizim o anki kullandığımız sisteme göre çıkış puanımızı verir. Varış puanını hesaplarken ise; sayı yapacagımız topun bulundugu noktadan 3. ve 4. bantlar arasına yine hayali bir çizgi çizerek sistemdeki puanını buluruz. Atış puanı hesaplamasi ise formüle göre buldugumuz puandır. Atış noktamız ise herzaman bant görüsünedir. karışık gibi görünsede örnekleri incelediginizde ve uygulamaya basladığınızda, aslında daha kolay oldugunu anlayacağınızı umuyorum.
3 BANT BİLARDO DİSİPLİNİNDE TEMEL SERİLER - 1
Bu bölümde sizlere en temel 50 seriye dönük atış hakkında bilgi vereceğim.
Bilindiği üzere 3 bant bilardo disiplininde önemli olan, atıştaki tempoya bağlı olarak 2. topun plase edilmesidir. Bu bir beceri, yetenek değil akıl işidir. Herkesin bildiği bazı atışların yeniden keşfine gerek yoktur. Bazı seri atışları bilmek ve bunu iyi uygulayabilmek bilardonuzu daha iyi seviyelere getirecek ve ortalamanızı artıracaktır.
Eklenen resimlerde topa vuracağınız nokta, tempo, görüş kalınlığı ve plase edilecek yer belirtilmiştir.
Bu atışları defalarca denedikten sonra maçlarda uygulayınız.
Hazırlayan : Medet DURAKER ( BİLARDO ANTRENÖRÜ )